Evliya Çelebi

EVLİYA ÇELEBİ

Hepimiz birer gezginiz ama kimimiz her gün önceden çizilmiş yolları katlediyor kimimiz uzakları daha uzakları hedefleyip her sefer başka bir yolun yolcusu olmayı sürdürüyor.

Bunlardan biri olan Evliya ÇELEBİ,yedi iklim on sekiz padişahlık gezen 70 senelik ömrünün 51 senesini seyahatlerde bir diyardan başka diyara uzanan yollarda farklı şehirlerde değişik ülkelerde geçiren bir gezgindir.

Yaklaşık 25 milyon kare tutan gezilerinde 30 devlet kurulmuş,257 şehir gezmekle kalmamış gözlemlerini,başından geçen olayları,kendisine anlatılanları da akıcı diliyle ve ilgi çekici üslubuyla yazıya dökmüştür.

Seyahatname adını verdiği eseri yalnızca Türk edebiyatının değil bütün dünya gezi edebiyatının en büyük,en kapsamlı,en ilginç gezi kitabı olmuştur.10 cilt ve yaklaşık 4000 sayfadır.Türk edebiyatının bu kapsamda ve nitelikteki tek gezi kitabıdır.

Evliya ÇELEBİ Seyahatname de 12 büyük şehir olduğundan söz eder.Bir keresinde Viyana,Prag,Kösice ve Paris’in bu 12 büyük şehrin içinde yer aldığını belirtir ve bir başka bölümde ise 12 büyük şehir içerisinde ise İstanbul’u,Edirne’yi,Bursa’yı,Kahire’yi,Halep’i ve Şam’ı sayar.

Evliya ÇELEBİ yalnızca Osmanlı imparatorluk sınırları içerisinde değil imparatorluk sınırları dışında da dolaşmıştır.Evliya ÇELEBİ’NİN Osmanlı imparatorluk sınırları dışındaki en önemli gezisi Viyana’ya yaptığı gezidir.Viyana’yı geniş topraklarıyla,bitek ovalarıyla yetiştirdiği meyve ve sebzeleriyle anlatır.Evliye ÇELEBİ’YE göre bu topraklarda bir kileye elli kile ürün alınmaktadır.Viyana Avrupa’nın kahveyle tanıştığı ilk şehirdir.Bir rivayete göre ikinci Viyana kuşatması sonrasında Türklerin unuttuğu bir çuval kahveyi bulan Viyanalılar buradan Türk kahvesini öğrenmişler ve kahveyi Avrupa’ya oradan da dünyaya yaymışlardır.

Evliya ÇELEBİ’NİN Viyana’da kahve içip içmediğini bilemiyoruz.Ama bildiğimiz üzere Evliya ÇELEBİ bir gezgin,bir gezi yazarı olmasının yanı sıra her şeyden önce insan dostudur,bir can yoldaşıdır.

Evliya ÇELEBİ kimi zaman Kuran okuyarak,ilahiler söyleyerek kimi zaman şiirler söyleyerek,şarkılar söyleyerek,fıkralar anlatarak,taklitler yaparak çok iyi musahiplik görevini yerine getirmiştir.

Evliya ÇELEBİ aynı zaman da tarihçidir.Ancak Evliya ÇELEBİ’NİN tarihçiliği hanedan tarihçileri gibi sarayda olup biteni yazmakla sınırlı değildir.Evliya ÇELEBİ’NİN tarihçiliği halkın gözü ile yaşananları yazıya dökmektir.Örneğin celali isyanlarına katılan halkın görüşlerini Seyahatnameye aktarır hatta kimi zaman kendisini celali isyanlarına katılanlara daha yakın hissettiğini de yazar.Evliya ÇELEBİ aynı zamanda bir halk derleyicisi olarak gittiği yörelerdeki inançları,yararlı suları,yararlı bitkileri bize anlatmıştır.

İşte bu özelliklerini bildiğimiz Evliya ÇELEBİ 51 senesini gezilerde geçirmiştir,tabi bu süre içinde de evlenmeye vakit bulamamıştır.