Adnan Menderes

Adnan Menderes

Adnan Menderes Kimdir?

5 Ağustos 1946 tarihinde (46 seçimi) Demokrat parti bütün olanlara rağmen 62 milletvekili çıkararak bir patlama yapmış ve meclis de çok partili hayata geçmiştir. Resmi muhalefet sıralarında demokrat parti yerini almış oldu.Gündeminde ilk maddesi Cumhur başkanlığıydı.

Halk partisinin adayı milli şef İnönü iken demokrat partinin adayı Maraşal Fevzi Çakmak olmuştur.Oylama sonucunda milli şef İsmet İnönü yeniden Cumhur başkanı seçilmişti.Bu seçim sonunda milli şef sevinirken demokrat parti içerisinde huzursuzluklar baş göstermiştir.Bu huzursuzlukları Celal Bayar hemen müdahale eder ve bunları tasfiye eder.Ayrılanlar da Maraşal Fevzi Çakmak’ın liderliğinde kurdukları millet partisinde toplanırlar.Artık ülke yeni seçime doğru hızla ilerlemiştir.

1950 senelerinde ülke oldukça hareketli günler geçirmişti.Meclis seçimlerin yapılmasını istiyordu.İşte bu sıralarda eski başbakanlardan Recep Bekir’in ölüm haberi duyuldu meclisde.Olaysız geçmişti cenaze töreni ama milletin ikinci haberi Maraşal Fevzi Çakmak’ın ölümünü duymasızla olaylar başlamıştı.Bu olayların oluşmasıyla meclis de beyaz ihtilala adım adım adım gidiyordu.Millet sabırsızlıkla seçimi bekliyordu.

Her geçen gün CHP’in kan kaybederken demokrat parti ise kan tazeliyor ve her geçen gün güçleniyordu.

14 Mayıs 1950 sabahı 8 milyon seçmen oy için sandık başına geçti.Bu seçinde ilk gerçekleşerek gizli oy kullanılmıştı, yani her kez hür bir şekilde oy kullanmıştı.Bu seçimle 27 yıl iktidarda kalan iktidar parti CHP adeta çökmüştü.Demokrat parti ise 419 milletvekili ve % 53 oyla oy patlaması yaşamıştır.Millet ise ilk defa kendi isteğinin olması nedeniyle sevinç içerisindeydi.Ülke için yeni beyaz bir sayfa açılmıştı.

23 Mayıs 1950 Adnan Menderes ilk icraatını hemen 1932 yılında ezanı Türkçeye kanunu iptal etmekle başladı.Ezanın Arapça okunması bazılarını şok etmişti.Menderes ise bu tür kanunların üzerine gitmekte kararlıydı.Kararı meclis kabul etmişti ama o zamanın Cumhurbaşkanı Celal Bayar bunu onaylamıyordu.Onaylandığını anlayan Menderes tavrını sertçe koydu ve istifasını yazarak Mersin’e gitti.Sonuç olarak Menderes’in teklifini Bayar imzalamak zorunda kalmıştır.Menderes’de hemen geri dönmüştür.Ordu ise konuyu tartışmaya çoktan başlamıştı.İhtilal in ayak sesleri kışlalardan sokaklara kadar gelmekteydi artık.

Albay Talat Aydemir ihtilal günü olarak 29 Ekimi seçmişti.Törende devlet erkanı tutuklanacaktı.Demokrat parti seçimlerden galip çıkınca Aydemir’in planları suya düşer.Bu sefer devreye Faruk GÜVENTÜRK girer.İhtilal in fikirlerini de milli savunma bakanı Semih ERGİN’e açar.Bakana açık açık ihtilal in liderliğini teklif eder.Semih ERGİN   ‘Ben yokum ama isterseniz siz yapın’ der.Menderes ise bu hazırlığın haberini binbaşı Samet KUŞCU dan alır.Ama Menderes kararını verir ve dönüş yoktur,bunların cezasını verecekti.Dönüşü olmayan yollara ordu da çoktan girmişti.

Bütün bu olanlarda sonra 29 Nisan 1959 tarihinde Uşak’da milli şef İsmet İnönü 46 milletvekilini alarak yeni bir kurtuluş taaruzunu başlatmaya gelmiştir.Amaç bu defa demokrat partiyi yıpratmak ve ihtilal e zemin hazırlamaktı.Provakatörler ise yine her zaman olduğu gibi muhalefet saflarındaydılar.İnönü yü taşlayarak ve taşkınlıklar çıkararak, paşamız taşlanıyordu diye de bağrılıyor orduya davetiye gönderiliyordu.Bu arada da subaylar milli şef ile irtibata geçerek görüşmelerde bulunuyorlardı.

Ama ihtilal i kafasına koyanlar kendilerine bir lider arayışına çoktan girmişlerdi.Harekete geçerek arkadaşlarını kilit noktalara tayin etmişlerdi ve kilit noktalar ele geçirilmiş köşe başları tutulmuştu.İhtilal e yüzler dönmüştü artık.

18 Nisan 1960 tarihinde aldığı haberlerin doğruluğunu araştırmak ve ülkeyi bölmeye çalışan,ihtilal hazırlıklarını ortaya çıkarmak için Menderes tahkikat komisyonu kurar.

CHP liler bundan oldukça endişe ederler.En önemli açıklamayı ve orduya yeşil ışığı milli şef İnönü yakmıştı birkere.Milli şef  ‘Arkadaşlar şartlar tamam olduğu zaman milletler için ihtilal meşru bir haktır,bu yolda devam ederseniz ben de sizi kurtaramam’ der.Bu açıklama karşısında demokrat parti sert tepkiler gösterir.

28 Nisan 1960 tarihinde üniversite öğrencileri ayaklanır.Olayları dağıtmak için gelen orduya halk tezahürat da bulunur.Artık senaryoların taşları yavaş yavaş yerlerine oturuyordu.Halktan beklenen sempati görülmüştü.İhtilal ciler kendilerine lider bulmuşlardı, general  Cemal Madaroğlu.İşte bu hesaplar yapılırken tarihe 555K olarak geçen o meşhur miting.İşte o saatlerde Bayar ve Menderes havaalanı dan dönmekteydiler.Bir genç bağırır ve Menderes in yakasına yapışır.Menderes in ne istiyorsunuz sorusuna karşılık genç hürriyetimizi istiyoruz cevabını verir.Bunu üzerine Menderes gence dönüp evladım koskoca bir başbakanın yakasına sarılmışsın bundan daha iyi hürriyet olur mu der.Artık kim ne derse desin ihtilal bugün yarin kapıdaydı.Menderes e kendilerine bağlılıklarını bildiren genel kurmay başkanı ve 20 generalin sözleriyle rahattı.

Gece baskını için kışlalarda harekete geçilmişti.Kararları ise vermişlerdi,devlet bu devletten sürgün edilecekti.27 mayıs gece yarısı ihtilal yapılmış ordu kışlasından çıkmış ve Ankara’nın boş caddeleri tanklarla dolmuştu.

Başbakan menderes Eskişehir’deydi.Ankara’da bütün kilit noktalar ele geçirilmiş ve sıra radyoya gelmişti.Radyoda Alparslan Türkeş  ’Dün gece yarısında itibaren bütün Türkiye’de memleketin idaresini ordu ele almıştır,Bu hareket silahlı kuvvetimiz sayesinde kansız başarılmıştır’ demiştir.

Eskişehir’den Menderes Ankara’ya ulaşmaya çalışır ama nafile.

Askerler Çankaya’nın da etrafını sarar ve dönemin Cumhurbaşkanı Celal BAYAR’ a 45 dakika içerisinde teslim olması söylenir.Bayar bir an direnmeye karar verir ve cebindeki önce onlara sonra kendine doğrultur.Sabah saat 05:30 u gösterirken tüm general Burhanettin Uluç ‘un Çankaya köşküne girerek Cumhurbaşkanını alırlar.

Menderesi de Eskişehir’den Kütahya’ya giderken yakalarlar ve Ankara’ya getirirler.Artık sabah olmuş on yıllık iktidar devrilmiş,ülkenin ve başına siyaset yapma yasağı bulunan ve siyasetten uzak yaşaması gereken ordu geçmişti.Gazeteler ise gelene ağam gidene paşam çekiyorlardı.Dün Menderesi alkışlayan halk şimdide orduyu alkışlayarak şimdiye kadar nerdeydiniz diyordu.
İktilalin başına İzmir'den Cemal GÜRSEL getirilir.Cemal GÜRSEL'in ilk işi milli şefi aramak olur.
Cumhurbaşkanı,başbakan,bakanlar ve bütün demokrat partili milletvekilleri Yassı adaya çıkarılır.Süngülerle çıkarılan adaya kimse ne olacağını tahmin edemiyordu.Bunların kalbi sızlarken ihtilalciler bunlara bir isim bularak 'düşükler' demişlerdi.Ada komutanı ise yarbay Tarık GÜLYAY'dı.Bazı demokrat partililer daha önce cezalı erlerin kaldığı küçük ve küf kokan yerlere konurken Menderes,Bayar ve arkadaşları tek kişilik hücrelere konmuşlardı.Yarbay GÜRYAY odalara dinleme cihazlarını önceden yerleştirmiştir.Acılarını bile dile getirmeleri suç sayılıyordu.Hiç kimse ile görüştürmüyorlardı artık en büyük ceza olan yanlızlıkla baş başa kalmışlardı.
27 Mayıs ihtilali özel olarak hazırladığı mahkemede yargılanan ve 9 ay 27 gün süren bu mahkeme sonucunda aralarında Menderesin de bulunduğu 14 kişinin idamına,31 kişinin mühebbet hapsineve geri kalan 418 sanığında 6 ay ile 20 yıl arasında cezalandırılmasına karar verilmiştir.
17 Eylül 1961 de sağlık muayenesine götürüp saat 14:30 sıralarında dönemin başbakanı Adnan MENDERES'i idam etmişlerdir.